Humaan papillomavirus (HPV)
Wat is HPV?
Humane papillomavirussen (HPV) zijn DNA virussen die goedaardige wratten of laesies kunnen veroorzaken en die onder te verdelen zijn in hoog-risico en laag-risico typen. Een aanhoudende infectie met een hoog-risico type kan tot kanker leiden.
Normaliter ruimt het lichaam het virus binnen twee jaar op. Wanneer dit niet zo is, kan een infectie met dit virus kanker aan de anus, cervix, mond-/keel, penis, vagina en vulva veroorzaken. Het kan ook genitale wratten (condylomata acuminata) of wratten op de larynx of trachea papillomen veroorzaken.1,2
Typen HPV
Er zijn meer dan 200 HPV genotypen geïdentificeerd, waarvan 40 de huid en mucosa infecteren.3
De hoog-risico typen (HPV 16 en 18) veroorzaken ongeveer 75% van de cervixkanker.
De laag-risico genotypen (HPV 6 en 11) veroorzaken ongeveer 90% van de anogenitale wratten.4
Besmetting
HPV is zeer besmettelijk. Zo’n 80-90% van de mensen raakt in zijn of haar leven besmet met HPV. HPV wordt overgedragen door seksueel contact. Bijvoorbeeld tijdens vaginale, anale of orale seks, maar ook door huid-op-huid contact.2
Symptomen
De eerste verschijnselen bij kanker of genitale wratten kunnen zijn:
- Bij kanker (veroorzaakt door de hoog-risicovarianten van HPV): branderig gevoel, bloedingen, pijn en afwijkingen aan anus, penis, schaamlippen en in de mond- en keelholte.
- Bij genitale wratten (veroorzaakt door de laag-risicovarianten van HPV): jeuk en irritatie bij de geslachtsorganen.2
Van HPV infectie naar kanker
De infectiecyclus van HPV is uitsluitend intra-epitheliaal en infecteert zowel het cutane als het mucosale plaveiselepitheel.
Cervicale intra-epitheliale neoplasie (CIN) is een voorstadium van kanker waarbij abnormale cellen aan de oppervlakte van de baarmoederhals groeien.4 Dit is een van de kankersoorten die HPV gerelateerd kunnen zijn.
CIN kan worden ingedeeld op basis van de mate waarin het epitheelweefsel is aangetast:
- CIN 1 (laaggradige neoplasie) verwijst naar een dysplasie die ongeveer één derde van de dikte van het epitheel betreft.
- CIN 2 verwijst naar abnormale veranderingen in ongeveer één tot twee derde van de epitheel laag.
- CIN 3 beschrijft een aandoening waarbij meer dan twee-derde van het epitheel is aangetast.5
Volwassen vrouwen worden opgeroepen om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek in het jaar waarin ze 30, 35, 40, 45, 50, 55 of 60 jaar worden. In 2023 is bij ongeveer 11,6% van de 352.778 vrouwen die deelnemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, ongeveer 41.000 vrouwen per jaar, HPV gevonden.7
Keuzekaart CIN2 na screening
De infectiecyclus van HPV is uitsluitend intra-epitheliaal en infecteert zowel het cutane als het mucosale plaveiselepitheel.8
Het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten heeft op basis van de richtlijn CIN, AIS en VAIN (Cervicale intra-epitheliale neoplasie (CIN), adenocarcinoom in situ (AIS) en vaginale intra-epitheliale neoplasie (VAIN) een keuzekaart gemaakt die hier beschikbaar is.9 Deze keuzekaart kan helpen bij het maken van keuzes over screening, diagnose en behandeling rondom CIN2 in het kader van samen beslissen.10
Voorkomen van HPV
Het risico op ziekte door HPV kan worden verkleind.2 Het is dan ook de missie van de World Health Organization (WHO) en MSD om HPV gerelateerde ziekten te elimineren.11 HPV-vaccinatie is de meest kosteneffectieve volksgezondheidsmaatregel om bescherming te bieden tegen baarmoederhalskanker, aldus WHO.12
Jaarlijks krijgen naar schatting bijna 1200 vrouwen en bijna 400 mannen kanker door HPV. Ook krijgen 17.000 vrouwen en 19.000 mannen genitale wratten door HPV.6
Meer weten over wie een verhoogd risico heeft op HPV besmetting?
- HPV-kanker | Rijksvaccinatieprogramma.nl Geraadpleegd op 15 november 2022
- HPV | RIVM Geraadpleegd op 14 november 2022
- Doorbar, J., Egawa, N., Griffin, H., Kranjec, C., & Murakami, I. (2015). Human papillomavirus molecular biology and disease association. Reviews in medical virology, 25, 2-23. Geraadpleegd op 10 januari 2023
- Humaanpapillomavirusinfectie – cervixkanker | LCI richtlijnen (rivm.nl) Geraadpleegd op 15 januari 2023
- Mello V, Sundstrom RK. Cervical Intraepithelial Neoplasia. (2022). StatPearls Publishing. Geraadpleegd op 14 januari 2023
- Feiten en cijfers | RIVM Geraadpleegd december 2024
- Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (bevolkingsonderzoeknederland.nl) Geraadpleegd december 2024
- LCI RIVM | Cervixkanker Geraadpleegd december 2024
- Startpagina – CIN, AIS en VAIN – Richtlijn – Richtlijnendatabase Geraadpleegd op 10 januari 2023
- keuzekaart CIN2 2022 (4).pdf Geraadpleegd op 16 januari 2023
- Global strategy to accelerate the elimination of cervical cancer as a public health problem (who.int) Geraadpleegd op 15 december 2022
- Immunizing against HPV (who.int) Geraadpleegd op 16 december 2022
NL-NON-03341 | oktober 2025